Exoten en bos

Door: Elly Jacobusse, SLZ

Het begrip biodiversiteit krijgt de laatste tijd steeds meer aandacht. Over het algemeen geldt: hoe groter de verscheidenheid in levensvormen, hoe veerkrachtiger en vitaler een ecosysteem. Je zou denken dat de komst van ‘nieuwe’ uitheemse soorten dan ook wordt toegejuicht. Het vergroot immers de biodiversiteit. Maar vaak is dit juist niet het geval. Uitheemse soorten kunnen inheemse soorten die hier van oudsher al voorkomen in de verdrukking brengen en daarmee de diversiteit juist omlaag brengen.

Vliegverkeer

Uitheemse soorten, ook wel exoten genoemd, kunnen op allerlei manieren hun intrede doen. Soms komen ze onbedoeld via bijvoorbeeld vliegverkeer of ballastwater van schepen in de natuur terecht. Maar het komt ook voor dat ze doelbewust door mensen geïntroduceerd worden. Soms blijkt later dan dat deze soorten zich erg snel kunnen verspreiden en de inheemse soorten verdringen. Dit worden dan ook wel invasieve exoten genoemd. Ook door een steeds warmer klimaat kunnen exoten zich vestigen. Niet alle exoten hoeven zich overigens invasief te gedragen. Sommige uitheemse en inheemse soorten kunnen op dit moment naast elkaar voortbestaan, maar het is niet zeker of dit altijd zo blijft.

Exotenverordening

Sinds 3 augustus 2016 geldt voor bepaalde schadelijke exotische soorten een Europese exotenverordening. Deze soorten staan op de zogenaamde Unielijst en mogen niet verhandeld, gekweekt, gehouden, getransporteerd en geïmporteerd worden. De populaties die zich in de natuur bevinden dienen bovendien verwijderd te worden. Vaak zijn dergelijke soorten echter zo hardnekkig dat je meestal niet verder komt dan bestrijden en het zo goed mogelijk ‘in toom houden’. 

Voorbeelden van invasieve soorten die ook in Zeeland veelvuldig voorkomen zijn de reuzenberenklauw en Amerikaanse vogelkers. Met name die laatstgenoemde soort wordt door medewerkers en vrijwilligers van SLZ samen met eigenaren zeer intensief bestreden op de Kop van Schouwen.

Reuzenberenklauw is in de 19e eeuw naar Nederland gehaald als sierplant. Doordat de soort snel groeit in het voorjaar en een gesloten bladerdek heeft, worden inheemse soorten verdrongen. De soort is in Zeeland vaak te vinden in bossen, bosranden, struwelen, bermen en waterkanten. Bestrijding blijft lastig, maar wordt door SLZ zo nu en dan gedaan middels maaien vóór zaadzetting.  

Concurrentie

Andere voorbeelden van invasieve exoten zijn de zonnebaars en watercrassula. De zonnebaars is een vissoort die in de natuur terecht is gekomen doordat mensen hun vijver of aquarium wegdeden en de daarin levende vissen uitweg boden in de natuur. Hij concurreert inheemse soorten weg en eet o.a. vissenlarven en amfibieën. Door het uitzetten van snoeken en door te minder diep te maken kan deze soort enigszins onderdrukt worden. Ook de invasieve waterplant watercrassula is er op een dergelijke manier terecht gekomen. Andere waterplanten worden overwoekerd en wateren kunnen ongeschikt worden voor amfibieën en vissen. Ook zuurstofloosheid en verslechtering van waterkwaliteit zijn bekende effecten.

Dominant

Om de Zeeuwse natuur te behouden is het dus van groot belang om invasieve exoten geen kans te geven en/of ze te blijven bestrijden. Dit geldt ook zeker voor kleine bosjes. Omdat de oppervlakte van een klein bosje -de naam zegt het al- niet groot is, is een ecosysteem sneller uit balans en hebben invasieve exoten dus vaak nog meer impact. Een invasieve exoot als de Amerikaanse vogelkers heeft daar snel de neiging om erg dominant te worden. Het is belangrijk om te blijven controleren op aanwezigheid van zulke soorten en zo nodig in te grijpen. SLZ kan daarbij helpen met advies of ondersteuning in de uitvoering.

Dit artikel is afkomstig uit ons kwartaalblad (Nr. 3 herfst 2020).