In het Zeeuwse landschap zijn veel elementen terug te vinden waarbij de vraag boven komt drijven: hoe is dit ontstaan? Vaak weten we niet beter of het is aanwezig in het landschap, maar er zit meestal een verhaal achter. Hoewel het soms al lange tijd geleden is, verraden sporen in het landschap iets van hetgeen zich hier ooit heeft afgespeeld. Was de altijd aanwezige strijd tegen het water hiervan de oorzaak? Of zijn er andere invloeden aan te wijzen? We speuren in een aantal artikelen naar sporen in het Zeeuwse landschap.
Inundatie van Walcheren
In deze eerste bijdrage letten we op iets wat nog niet eens zo heel lang geleden heeft plaats gevonden. Het gaat namelijk over het ontstaan van de diverse kreken op Walcheren. De meesten van ons weten niet beter of deze kreken zijn aanwezig. Toch zijn ze pas ontstaan aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, oktober 1944.
Eerst een stukje geschiedenis. In het najaar van 1944 rukten de geallieerden steeds verder op. De haven van Antwerpen was onontbeerlijk om de oprukkende legers van voorraden te voorzien. Tot dusver werd nog gebruik gemaakt van de verschillende (kunstmatige) havens in Frankrijk. Dit zorgde voor erg lange aanvoerlijnen. Maar om de haven van Antwerpen te kunnen gebruiken was de controle over de Westerschelde noodzakelijk. Zeeuws-Vlaanderen werd in september en oktober 1944 bevrijd, maar zolang Zuid-Beveland en Walcheren nog in Duitse handen waren was Antwerpen over het water nog steeds onbereikbaar. Daarom werden plannen bedacht om de Duitsers van deze (schier)eilanden te verdrijven. Voor Walcheren was dit: inundatie.
De zeedijk bij Westkapelle werd op 3 oktober 1944 gebombardeerd. Zo zou Walcheren onder water komen te staan. De verdediging van het eiland zou zo een stuk lastiger worden. De hoop was ook dat de geschutsbunkers buiten gevecht gesteld zouden worden en dat de verbindingswegen onbegaanbaar zouden worden. Het water rukte echter niet snel genoeg op. Daarom werd enkele dagen later ook de Nolledijk iets ten westen van Vlissingen gebombardeerd, samen met de dijk ten westen van Fort Rammekens. Weer vier dagen later werd ook de dijk ten noordwesten van Veere gebombardeerd. Aan alle kanten kon nu de zee Walcheren binnenstromen. Ruim 70% van Walcheren kwam onder water te staan.
Nadat in november de Duitsers hadden gecapituleerd werd al op bescheiden schaal begonnen met het herstel van de dijken. Doordat echter een groot deel van Nederland pas in mei 1945 werd bevrijd, ontbrak het aan voldoende menskracht en materialen hiervoor. Pas na de bevrijding van Nederland ging het sneller en werden in het najaar van 1945 de gaten bij Vlissingen, Westkapelle en Veere gedicht. Pas in februari 1946 werd het gat bij Fort Rammekens gedicht. Vervolgens werd een gat gemaakt in de dijk van het kanaal door Walcheren, waarna de droogmaking van Walcheren zonder pompen kon plaats vinden. Bij eb werden dan de sluizen bij Veere en Vlissingen opengezet.
Hoewel het water toen vrij snel weg was, bleven met name direct achter de voormalige gaten in de dijken de restanten achter van de dijkdoorbraken. Door de hoge stroomsnelheid waren daar diepe geulen uitgesleten. Deze zien we nog steeds terug in het landschap in de vorm van de Walcherse kreken.
Vooral de Westkapelse kreek is nog duidelijk te herkennen. Maar ook op de andere plaatsen kun je alleen al aan de dijkstructuur zien dat deze vroeger anders liep. Kijk maar eens op een luchtfoto of een topografische kaart van deze gebieden.
Verhoogde biodiversiteit
De landbouwgrond is op deze plaatsen omgevormd tot natuurgebied. Het water in de kreken is brak door de aanwezige zoute kwel. In de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw, maar ook nog later, is er bos aangeplant rond de kreken. Inmiddels zijn er veel vogelsoorten en paddenstoelen in de bossen te vinden. In het bos rond de Veerse kreek komt de Grote keverorchis voor. De gebieden lenen zich uitstekend om er te wandelen en paard te rijden.
