SLZ zet zich in voor het beheer en behoud van klein erfgoed in Zeeland: objecten of elementen die herinneren aan het verleden en het landschap karakter geven, maar die niet per se wettelijk beschermd zijn. Dit doen we door te inventariseren, kennis te verzamelen en onderhoud- en herstelwerkzaamheden uit te voeren met als zwaartepunten:
- Funerair erfgoed (begraafplaatsen en specifieke grafmonumenten)
- Historische markeringen (bijvoorbeeld grensstenen en grenspalen)
- Agrarisch erfgoed (gebouwen en erven)
Binnen deze thema’s werken wij samen met gedreven vrijwilligers, die ons met handen en hoofd ondersteunen.
Funerair erfgoed
Historische begraafplaatsen en kerkterreinen zijn van grote cultuurhistorische en ecologische waarde. Om deze plaatsen in stand te houden worden door heel Zeeland waardevolle funeraire elementen opgespoord en hersteld. Daarbij gaat het niet alleen om de beplanting en de cultuurhistorische elementen, maar ook om de begraafplaats of het kerkterrein als geheel. Hiervoor geven wij graag advies en denken wij graag mee bij het maken van een herstel- en beheerplan. Daarnaast kunnen wij helpen bij het realiseren van de plannen en het werven, binden, begeleiden en faciliteren van een beheergroep. Werkzaamheden die onder de beheergroep vallen zijn bijvoorbeeld het schoonhouden van paden door middel van schoffelen, maaien en snoeien en het restaureren van grafmonumenten en grafheuvels. Voor dit laatste wordt nauw samengewerkt met een restauratiebedrijf.
Historische markeringen
In Zeeland zijn nog veel historische grensstenen en grenspalen te traceren. Deze bijzondere elementen vertellen veel over de geschiedenis van een streek maar vaak is deze waarde en ouderdom niet bekend. Daarnaast staan ze vaak op onlogische plaatsen waardoor de stenen en palen snel beschadigingen oplopen of zelfs verdwijnen. Samen met eigenaren en vrijwilligers zorgt SLZ voor de inventarisatie, controle en het herstel van deze historische elementen.
Om de originele standplaats te achterhalen wordt gebruik gemaakt van archieven en oude kaarten. Soms wordt gekozen voor een nieuwe standplaats of worden stenen of palen opnieuw geplaatst. Naast het verdere beheer van de elementen wordt gezorgd voor het maken en plaatsen van informatievoorziening.
‘Grensbomen’ kunnen worden gezien als een type “levend erfgoed”. Een grensboom is doorgaans een monumentale alleenstaande boom, vaak een linde, om grenzen van bijvoorbeeld ambachtsheerlijkheden en andere bijzondere plaatsen in het landschap te markeren. Deze bomen zijn in Zeeland vooral te vinden in de Zak van Zuid-Beveland. Dat er ook op andere plekken in Zeeland grensbomen hebben gestaan is minder bekend. Door middel van archieven en oude kaarten word uitgezocht waar grensbomen hebben gestaan. Indien mogelijk planten we bomen op de oorspronkelijke plaatsen terug.
‘Grensbomen’ kunnen worden gezien als een type “levend erfgoed”. Een grensboom is doorgaans een monumentale alleenstaande boom, vaak een linde, om grenzen van bijvoorbeeld ambachtsheerlijkheden en andere bijzondere plaatsen in het landschap te markeren. Deze bomen zijn in Zeeland vooral te vinden in de Zak van Zuid-Beveland. Dat er ook op andere plekken in Zeeland grensbomen hebben gestaan is minder bekend. Door middel van archieven en oude kaarten word uitgezocht waar grensbomen hebben gestaan. Indien mogelijk planten we bomen op de oorspronkelijke plaatsen terug.
Agrarisch erfgoed
Door heel Zeeland kom je ze tegen: die groene eilandjes in de open polders. Tussen de bomen door zie je de boerderij en met een beetje geluk bestaat die nog uit de typische al dan niet gepotdekselde schuur, authentieke boerenwoning en verschillende bijgebouwen. Een paar kastanjes met fraai toegangshek markeren de oprijlaan en in het huisweitje grazen schapen onder de hoogstamfruitbomen. We kennen er niet veel meer die helemaal compleet zijn, maar op veel erven zijn nog steeds die onderdelen te vinden die ze typisch Zeeuws maken.
Erven hebben vanwege hun verscheidenheid aan elementen een grote natuurwaarde. Winsingels, hagen, hooilanden, (moes)tuinen, drinkputten en hoogstamfruit: allemaal leefgebieden voor verschillende planten en dieren. Door hun ligging in de open polders vormen ze een trekpleister voor veel soorten.
Veel van de gebouwen en beplantingen hebben tegenwoordig hun functie verloren. Via advies aan particulieren en overheden en via allerlei projecten wordt geprobeerd een aantal voor de toekomst in stand te houden.
Meldpunt Erfgoed Zeeland
SLZ maakt deel uit van het samenwerkingsverband ‘Meldpunt Erfgoed Zeeland’ en verwerkt jaarlijks meldingen die bij dit meldpunt worden gedaan. Deze meldingen worden o.a. afgehandeld door vrijwilligers.
Erfgoedvrijwilligers
Vrijwilligers leveren een belangrijke bijdrage aan het creëren van draagvlak voor streekeigen erfgoed. Zij inventariseren, verzamelen kennis en voeren onderhoud- en herstelwerkzaamheden uit binnen de verschillende onderdelen. Wil jij je ook als vrijwilliger hiervoor inzetten? Op de website www.natuurwerkzeeland.nl vind je vacatures gericht op streekeigen erfgoed. Staat er op dit moment niks voor je tussen? Neem dan contact op met SLZ.
Herstel van klein erfgoed
De laatste decennia is veel klein erfgoed verdwenen. Landschappen werden doelmatiger ingericht en boerenerven veranderden als gevolg van schaalvergroting en mechanisatie. Elementen als bruggetjes, sluisjes, historische grenspalen, kerkenpaden, bakkeetjes, welputten en hekken verdwenen of werden niet meer onderhouden. Wat er nog is aan klein erfgoed in dorpen en het buitengebied is absoluut het behouden waard. Ze vertellen stukjes geschiedenis van de eigen streek, ze zorgen voor een interessant en afwisselend landschap en ze gaan vaak hand in hand met inheemse biodiversiteit.
Stichting Landschapsbeheer Zeeland heeft tot nu toe de restauratie van vele tientallen kleine erfgoedobjecten in heel Zeeland begeleid en gefaciliteerd door het toekennen van gemeentelijke subsidies. Op het moment zijn er alleen in de gemeente Veere beperkte subsidiemogelijkheden. Bent u eigenaar van een klein cultuurhistorisch element op een erf of in het buitengebied van Zeeland, laat het ons dan a.u.b. weten. Een van onze adviseurs komt dan bij u langs kom het element te bekijken.
