Er zijn weinig streken in Zeeland zo hard getroffen door de iepenziekte als de Gemeente Tholen. Wie een jaar of twintig geleden een rondje door het landschap
van Tholen reed, zag overal op de dijken prachtig uitgegroeide ‘Belgica’ iepen. Door deze ziekte zijn ze helaas allemaal verdwenen. De streek is erdoor veranderd. Het landschap is er toch wat opener door geworden. Hier en daar zijn populieren op de dijken teruggekomen, waardoor deze soort nu het landschap domineert.
Het lijkt nu, wat openheid betreft, meer op Noord-Beveland en de kleigebieden van Schouwen-Duiveland en het aangrenzende Brabant. Wat ook opvalt, bijna alle dorpjes hebben er wandelbosjes tegen de dorpskern aan: Tholen, Oud-Vossemeer, Sint-Annaland, Stavenisse, Sint-Maartensdijk en Poortvliet. Alleen Scherpenisse, Anna Jacobapolder en Sint Philipsland ontberen zo’n groene wandelmogelijkheid. Alle bosjes zijn nog betrekkelijk jong. De bomen zijn er niet ouder dan een jaar of twintig.
Bijzondere bomen
Een van de redenen dat er weinig echt oude bomen aanwezig zijn, is dat het grootste deel van het grondgebied van de gemeente overspoelde met zout water tijdens de inundatie en de watersnoodramp. Wie mooie monumentale bomen wil zien kan het beste een rondwandeling maken over de fraaie wallen rondom het centrum van Tholen. Daar staat een grote partij hoog opgegroeide linden, essen, paardenkastanjes, eiken, beuken, platanen en populieren, maar bijvoorbeeld ook een forse magnolia. Tussen de bomen door zijn er verrassende doorkijkjes naar het centrum. Een honderdjarige paardenkastanje
staat op de zuidzijde van de wallen.
Alle dorpjes hebben wel enkele beeldbepalende bomen. In Sint-Maartensdijk staat een monumentale plataan en een tulpenboom (Liriodendron) bij het oude gemeentehuis.Langs de Oostsingel en op de oude begraafplaats staan zwarte berken van circa 60 jaar. De zwarte populieren langs de Schelphoekseweg bij Poortvliet zijn bijzonder. In de straat ’Bos’ te Stavenisse staan linden en honingbomen van ongeveer 60 jaar in het grasperk. In Sint-Annaland staan beeldbepalende 50-jarige zilveresdoorns in de Raiffeisenstraat. De begraafplaats van Oud-Vossemeer wordt opgesierd met een oude paardenkastanje en een taxus. In Sint-Philipsland vormt de Oostdijk met de laan van monumentale essen de belangrijkste boomstructuur. De gemeente probeert zorgzaam om te gaan met de monumentale bomen. In de Hoenderweg Sint-Annaland staat een linde van ongeveer 55 jaar oud, waar er slechts weinig ruimte is. De gemeente probeert de boom toch te behouden.
Landelijke monumentale bomen
Op het Landelijk Register van Monumentale bomen staan slechts 7 bomen (of boomgroepen, zie tabel 1) in de Gemeente Tholen. Wat dat betreft lijkt het wel op Schouwen-Duiveland, maar geheel verschillend van de andere regio’s in Zeeland, waar veel meer bomen voor die lijst geselecteerd zijn. Op de website van de Bomenstichting zijn gegevens en soms ook foto’s van deze bomen te vinden. De opgegeven 500 jaar voor de oude moerbei van Sint-Maartensdijk lijkt me wel wat overschat. De fraaie berceaus die naar de kerken van Poortvliet en Scherpenisse lopen, zijn ook opgenomen. Het gaat hier niet om de individuele bomen, maar om de markante snoeivorm. Het betreft een soort boogvormig gesnoeide tunnel waar je onderdoor loopt als je naar de kerk wandelt.
Tabel 1, Overzicht van het Landelijk Register van Monumentale bomen, gemeente Tholen
|
Soort |
Locatie |
Leeftijd |
Omtrek |
Hoogte |
Groeiwijze |
|
peer |
Philipsland |
100 |
106 |
10 |
Solitair |
|
treures |
Begraafplaats Tholen |
95 |
245 |
15 |
Solitair |
|
Hollandse linde |
Markt Poortvliet |
140 |
100 |
4 |
Berceau |
|
Hollandse linde |
Molenstraat Scherpenisse |
150 |
110 |
4 |
Berceau |
|
plataan |
Blauwstraat Sint-Maartensdijk |
130 |
164 |
20 |
Solitair |
|
zwarte moerbei |
Hazenstraat Sint-Maartensdijk |
+/- 500 |
250 |
6 |
Solitair |
|
Hollandse linde |
Hazenstraat Sint-Maartensdijk |
180 |
190 |
20 |
Solitair |
Beleid
Gemeente Tholen geeft aan bomen belangrijk te vinden. Bomen zorgen voor het groene beeld van de omgeving. Ook zorgen ze voor beschutting en verkoeling, zuiveren de lucht en zijn van belangrijke ecologische waarde. De gemeente hecht dan ook veel waarde aan zowel gemeentelijke bomen als aan bomen in particuliere tuinen. De gemeente werkt niet met een eigen lijst van monumentale bomen, zoals de meeste andere Zeeuwse gemeenten dat doen. Wie een grotere boom (diameter 40 cm of meer) wil kappen moet daarvoor bij de gemeente een vergunning aanvragen. Bomen die in het Beschermde stadsgezicht van Tholen of Sint-Maartensdijk staan, zijn ook vergunningsplichtig bij voorgenomen kap. Kaarten van die Beschermde stadsgezichten zijn op de website van de gemeente te vinden.
Door: Lucien Calle, medewerker SLZ
Dit artikel is afkomstig uit het kwartaalblad van Landschapsbeheer Zeeland (Nr.2 Zomer 2019).
