Wie in Oost Zeeuws-Vlaanderen op zoek wil maar monumentale bomen doet er goed aan om in oude dorpskernen, op kerkhoven en historische boerenerven te gaan zoeken. Neem bijvoorbeeld het prachtige Zuiddorpe. Aangekomen op de markt word je verrast door de eeuwenoude linden die daar staan. Maak een rondje rond de kerk en je staat oog in oog met fraaie beuken en linden. De met voorsprong meest indrukwekkende beuk heb je dan nog niet eens gezien. Deze staat een beetje verscholen in de oude pastorietuin. Door het hekwerk de tuin in glurend kan je hem net zien. Dit is wel de grootste beuk uit de wijde omgeving!
De meest volumineuze boom van Zeeland vinden we ook in zo’n historische kern: de plataan van Hof ter Zande in Kloosterzande. De omvang van deze gigant is wel eens op 40 m3 geschat! Nu we toch met records bezig zijn: de hoogste boom die we in Zeeland hebben staat in het centrum van Axel, in de voormalige pastorietuin. Het is een zwarte populier met een lengte van wel 37 meter. Een andere bezienswaardigheid is de oude grensboom op de Oude Stoof bij Hengstdijk. Dit is een opmerkelijke boom omdat dergelijke grensbomen in Zeeuws-Vlaanderen verder niet voorkomen (wel typisch voor de Zak van Zuid-Beveland) en omdat dit soort bomen normaal gesproken altijd linden zijn. De boom staat op een markante plek in het landschap.
Heel bezienswaardig zijn ook de hoog opgaande grauwe abelen die rond de kern van Terneuzen staan. Met name aan de westrand staat een fraaie dubbele rij waaronder het heerlijk wandelen is.
Landschappelijk beeld
Het grootste deel van Oost Zeeuws-Vlaanderen heeft een kleibodem. De soms grootschalige polders zijn doorsneden met dijken waarop vaak populieren staan. Ook in Oost Zeeuws-Vlaanderen zijn knotbomen heel gewoon, maar in tegenstelling tot West Zeeuws-Vlaanderen zijn het bijna allemaal knotwilgen. De populier wordt er slechts zelden geknot. Hier en daar vind je andere bomen op de dijken, zoals essen, lindes of walnoten.
Brabantse bossen
Langs de grenskant met Vlaanderen ligt een strook met een zandige bodem. Hier wijkt het landschap af van de rest in Zeeland. Het lijkt wel alsof je in Brabant bent. Je vindt er een kleinschalig landschap met typerende lintbebouwing en uitgestrekte bossen, ook met naaldhout. Er zijn zelfs kleine stukjes te vinden die zijn begroeid met heide. De populieren die je in het kleigebied vindt, zijn hier ingewisseld voor eiken en berken. Als haagsoort wordt hier ook wel de hulsthaag gebruikt. Wie goed zoekt, vindt er de oudste bomen van de streek. Het zijn oude hakhouteiken, die al verschillende keren zijn afgezet. Ze staan in de bossen bij Clinge en sint Jansteen. De stobben hebben soms formidabele afmetingen en kunnen al verschillende eeuwen oud zijn.
Beleid
De gemeenten Terneuzen en Hulst hebben beiden lijsten van monumentale bomen, die op hun websites te raadplegen zijn. Op de lijst in Terneuzen zijn ruim 1000 bomen opgenomen, op die van Hulst staan 628 objecten. Daarbij kan één object uit meerdere bomen (van dezelfde soort) bestaan. De lijsten worden periodiek geactualiseerd. Voor bomen die op die lijst staan is bij voorgenomen velling een omgevingsvergunning nodig. Dat geldt in gemeente Hulst ook voor de bomen die eigendom van de gemeente zijn. In Terneuzen niet, maar daar is wel een procedure van toepassing, waarbij er inspraak is geregeld. Zo worden omwonenden en belanghebbenden op voorhand geïnformeerd. In Hulst zijn ook de bomen die vallen onder het beschermd stadsgezicht van de kern Hulst vergunningplichtig. De overige bomen mogen i.h.k.v. de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) zonder vergunning gekapt worden. Uiteraard kunnen in beide gemeenten bomen ook beschermd zijn via het bestemmingsplan.
De gemeente Terneuzen heeft sinds 2011 een Bomenbeleidsplan, waarin de ambitie wordt uitgesproken om tot een duurzaam boombeheer over te gaan. Per kern is een de groenstructuur aangegeven.
Velling en herplant van bossen
Kortgeleden is op het Groot Eiland bij Luntershoek een flink stuk bos gekapt. Dat heeft tot enige commotie geleid. Het is daarbij goed om te weten dat er enkele uitzonderingen zijn op de algemene herplantplicht, die voortvloeit uit de Wet natuurbescherming. Zo kunnen bossen daarvan vrijgesteld zijn omdat ze bestaan “uit populieren, wilgen, essen of elzen bestaande beplantingen bedoeld voor de productie van houtige biomassa”. Wanneer dergelijke bosaanplant heeft plaatsgevonden met een tijdelijke bosbestemming, i.h.k.v. “Regeling snelgroeiend hout”, wordt dit gezien als een agrarische activiteit, met tot 2016 zelfs de verplichting tot het oogsten van het hout. In 2016 is die verplichting losgelaten. Dit komt doordat die bossen inmiddels veel landschaps- en natuurwaarde hadden en een groot deel van de eigenaren de wens had deze toch te willen behouden. Aan de eigenaar wordt nu overgelaten of er gekapt wordt, en zo niet of de bestemming van de grond dan wordt omgezet in Bos. Op het Groot Eiland was er sprake van deze Regeling snelgroeiend hout. De eigenaar had zelfs kunnen kiezen om er weer een akker van te maken. Dat is niet gebeurd, er zijn o.a. veel hoogstamfruitbomen terug geplant.
Er kan overigens nog en tweede reden zijn om niet te hoeven herplanten. Het kan zijn dat bos wordt omgezet in een ander natuurtype, bijvoorbeeld in het kader van Natuurherstelmaatregelen in Natura 2000 gebieden en de PAS. Daar geldt geen generieke ontheffing voor, maar wordt het per geval beoordeeld.
