Dit is een eerste artikel uit een regionale serie over bomen in Zeeland, het beleid en de wetgeving daaromheen. Zeeland staat bekend als een open provincie met relatief weinig bos en bomen. Toch heeft ook onze provincie veel te bieden aan opmerkelijke bomen. Veel te veel zelfs om allemaal te bespreken. De bomen in deze serie zijn daarom niet meer als enkele bijzondere krenten uit de pap. We beginnen deze serie in het zuidwesten en gaan dan richting noordoost. We starten in West Zeeuws-Vlaanderen. In de volgende nummers van ons blad gaat het via Oost Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren, de Bevelanden, Tholen naar Schouwen-Duiveland.

Knotbomen Terhofstededijk

Beleid en regelgeving

De gemeente Sluis heeft een Monumentale bomenlijst. Bij voorgenomen velling van deze bomen is een Omgevingsvergunning nodig, waarbij inspraak mogelijk is. In tegenstelling tot de meeste gemeenten in Zeeland is deze lijst niet op de gemeentelijke website te raadplegen. Als reden wordt hiervoor de privacy van de eigenaren genoemd. Wel is informatie hierover opvraagbaar en zijn alle eigenaren van dergelijke bomen hierover geïnformeerd. Bomen die niet op de lijst staan, kunnen zonder Omgevingsvergunning in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) worden geveld. Uiteraard is het zo dat deze bomen nog wel beschermd kunnen zijn door de Wet natuurbescherming (Wn) of de Wet ruimtelijke ordening (Wro). Zie hiervoor het inleidend artikel in de vorige De Boom In. Hieronder wordt een aantal karakteristieke voorbeelden van beplanting en beknopt wat informatie betreffende de bescherming gegeven.

Hol van een specht in een fruitboom

Het land van de eeuwige knotbomen

Iedere hoek van Zeeland heeft zijn eigen landschap en bomen bepalen daarbij in grote mate het beeld. Het plaatje van West Zeeuws-Vlaanderen dat het meeste blijft hangen, is dat van de talloze dijken met die eindeloze rijen knotbomen. Een verschil met de andere Zeeuwse regio’s is dat hier veel van de geknotte bomen populieren zijn, hoewel ook de knotwilg er wel algemeen is. Vaak gaat het om enorm brede en hoog opgaande knoesten. Wat een werk moet dat zijn om deze bomen te onderhouden. Goed dat de vrijwilligers hier een handje toesteken. Veel van de knotbomen zijn beschermd, omdat ze staan op een bodem met bestemming ‘Natuur’ of ‘Agrarisch met waarden’.

Populier aardenburg

Marilandica populieren

Waar de polders groot en open zijn, staan rijen populieren als stoere windvangers. Kenmerkend voor West Zeeuws-Vlaanderen zijn de machtige ‘Marilandica’ populieren. Deze bomen hebben een karakteristieke asymmetrische vorm, zwaar overhangend naar het oosten, met een knik in de stam en dan naar het westen toe een zware gesteltak. Fraai is de rij oude ‘Marilandica’ populieren langs de Damse vaart bij Sluis. Ondanks dat deze bomen al minimaal een jaar of tachtig zijn, zijn de bomen nog steeds vitaal!

 

Langs de Oude Zeedijk bij Zuidzande staat ook een rij ‘Marilandica’s’. Deze bomen zijn niet beschermd in het kader van de Wn (want minder dan 20 exemplaren). Ze zijn wel beschermd i.k.v. de Wro (want dit terrein heeft bestemming natuur).

Marilandica

Solitaire bomen

Soms zijn er solitaire bomen of kleine boomgroepjes. Paardenkastanjes, linden, essen of eiken decoreren het landschap. Op een aantal plaatsen staan machtig grote populieren, die mogelijk al zo’n honderd jaar oud zijn. Deze bomen vallen nooit onder de Wn. Indien de bestemming Natuur of Agrarisch met waarden dan wel onder de Wro en indien op de monumentale bomenlijst ook onder de Wabo.

Hoogstamfruitbomen

Op erven en in boomgaarden zijn nog fraaie hoogstambomen aanwezig. Ondanks hun landschappelijke waarde zijn deze bijna nooit beschermd. Ze zijn bijna nooit bestemmingsmatig beschermd en vallen ook niet onder de Wn. Van alle soorten fruitbomen worden  alleen walnoten opgenomen op de Monumentale bomenlijst.

Hoogstam

Hagen

In het landschap zijn nog prachtige voorbeelden van hagen, bestaande uit meidoorns en soms nog een aantal andere inheemse soorten. Vanuit de Wabo zijn deze niet beschermd (want niet opgenomen op de Monumentale bomenlijst). Vanuit de Wn kunnen ze wel beschermd zijn (niet als ze als windscherm rond een boomgaard staan) en ook vanuit de Wro, als er een bestemming Natuur of Agrarisch met waarden is. Bij het snoeien van de hagen mogen geen nesten worden vernield. De snoei in het kader van bacterievuurbestrijding is in de Wn echter vrijgesteld.

Hagen

Bossen

De streek behoort tot de meest bos arme gebieden van Nederland. Er zijn een paar kleine snippertjes in de zandstreek langs de Vlaamse grens en een ministukje in de inlaag bij Nummer Een. Het Erasmusbos bij Cadzand is eigenlijk het enige bos met ‘enige’ omvang. Al deze bosjes vallen onder de Wn. Bij Aardenburg ligt een fraai landgoedbos met talloze monumentale bomen: de Elderschans. Hier staan de oudste eiken en beuken van de wijde omgeving! Bij velling van individuele bomen is een Omgevingsvergunning nodig en bij grootschaliger vellingen geldt de Wet natuurbescherming. Dit geldt niet als dit soort bosjes binnen de bebouwde kom Boswet liggen (is op te zoeken GeoWeb van Provincie Zeeland).

Elderschans