Door: Fred van de Kieboom, Gemeentearchivaris Tholen

Niet veel mensen beseffen dat, wanneer ze over de Oesterdam heen rijden, ze over historische grond gaan. De Oesterdam is midden jaren ’80 van de vorige eeuw dwars over de resten van de voormalige stad Reimerswaal heen gelegd. De fundamenten van de stad zorgden voor een stevige bodem waarop de dam een goede basis vond. Hoe anders was dit in het verleden. De stad is geen ramp bespaard gebleven. Stadsbranden, watervloeden, aanvallen van Spanjaarden en Geuzen, niets ging aan de stad voorbij. Dit alles is de plaats uiteindelijk noodlottig geworden.

Verval

Reimerswaal was de enige stad op het oude Zuid-Beveland. Door zoutwinning was de bodem danig verzwakt en de ambachtsheer wilde (of kon) niet zorgen voor versterking van de dijken. Het verhaal gaat dat hij de natuur zelfs zijn gang heeft laten gaan door het water een haven te laten uitschuren. De kracht daarvan was echter zo groot dat er geen houden meer aan was en dat er een veel te groot gat werd geslagen. Op 5 november 1530 brak een vloed door de broze dijken heen en verzwolg het land. De dijken konden in de jaren daarna niet meer voldoende hersteld worden. Het land bleef onder water en de stad  daardoor zonder inkomsten uit dit achterland. Het verval was ingetreden. In 1631 is er de spreekwoordelijke stekker eruit getrokken.

Steengroeve

Na de door vice-admiraal Hollaere gewonnen slag op het Slaak (ten oosten van Sint Philipsland en ten noorden van Oud-Vossemeer) tussen de Staatse en Spaanse vloot, dienden duizenden gevangen vijandelijke troepen een plekje te krijgen. Dat werd gevonden in de voormalige stad Reimerswaal, die al sinds de vloed van 1530 op een eiland in de Schelde lag. Ontsnappen was dus niet eenvoudig.

Na het vertrek van de Spanjaarden bleef er een verlaten en vervallen stad achter die in de jaren daarna als steengroeve gebruikt zou gaan worden. De stadsmuren en gebouwen verdwenen zo in de loop der tijd. Alleen de fundamenten bleven in het zand achter tot op de dag van vandaag. Het oude Reimerswaal werd alleen nog bezocht door schatzoekers.

Schatgravers

Vanaf het midden van de 19e eeuw trokken geregeld mensen naar ‘de Vogel’, zoals de zandplaat met resten werd genoemd. Menig Tholenaar zwierf er rond en fantaseerde over hoe de stad er ooit uit heeft gezien. Sommigen puur dagdromend, maar anderen gingen met schoppen en ander gereedschap de slikken op om zelf historie op te graven: op zoek naar schatten. Dit graven naar de resten werd vanaf de jaren zestig steeds populairder. Menig Thoolse huiskamer werd gevuld met Reimerswaals aardewerk. De voormalige stad stond weer in de belangstelling.

Herhaling van de geschiedenis

Bij de gemeentelijke herindeling van 1971 kozen de samengevoegde gemeenten van Zuid-Beveland voor de naam van de voormalige hoofdstad van het verdronken Beveland en zo kwam de naam Reimerswaal weer tot leven. 

Anno 2020 worden er plannen ontwikkeld om ook de oude stad leven in te blazen. Op de Oesterdam kunnen bezoekers inmiddels al via borden kennis nemen van informatie over datgene wat diep onder hun voeten in het slik ligt. Daarnaast worden er ideeën ontwikkeld om op deze plaats mensen over huidige en toekomstige klimatologische problemen te gaan voorlichten met een link naar het verleden. De opwarming van de aarde en de bijkomende stijging van de zeespiegel zorgt wellicht voor een herhaling van de geschiedenis. Laten we er van leren.

Dit artikel is afkomstig uit ons kwartaalblad (Nr. 1 Lente 2020).

Zicht vanaf de Oesterdam - foto: Fred van de Kieboom