In het Zeeuwse landschap zijn veel elementen terug te vinden waarbij de vraag boven komt drijven hoe dit is ontstaan? Deze artikelenreeks Sporen in het landschap worden enkele verhalen verteld over de geschiedenis van enkele speciale elementen in het landschap. Na twee artikelen over Walcheren bekijken we een stevig blok beton in Zeeuws-Vlaanderen: de trambrug van Hengstdijk en andere tramsporen.
In de periode 1914-1950 waren bijna overal in Zeeland uitgebreide netwerken van tramwegen te vinden. In Zeeuws-Vlaanderen werden deze geëxploiteerd door de Zeeuws Vlaamsche Tram Maatschappij (ZVTM). Langs deze oude tramlijnen zijn in de verschillende dorpen nog diverse sporen van het oude gebruik als tramweg terug te vinden, zoals de kenmerkende stationsgebouwen die momenteel vaak als woonhuis een nieuwe functie hebben gekregen.
Ook in het landschap van Zeeuws-Vlaanderen zijn diverse historische elementen van de oude tramwegen terug te vinden. Een leuk element is de oude dijkcoupure in Maurtisfort, die is opgenomen in het ommetje Hoek. Deze oude dijkcoupure is door vrijwilligers van SLZ enkele jaren geleden hersteld en er zijn stukken rails teruggelegd.
Daarnaast kun je diverse oude tramlijnen nog in het landschap herkennen aan beddingen voor de rails, zoals bepaalde lage dijktracés of een vlakke onderberm langs enkele binnendijken. Een erg fraai element uit de historie van de tramlijnen is de trambrug in Hengstdijk. Deze betonnen brug is gelegen in het tracé van de voormalige tramlijn Drieschouwen–Walsoorden, ook deze tramlijn volgde veelal bestaande wegen en dijktracés. Tussen het gehucht Vogelfort en boerderij de Oude Haven is echter een geheel nieuw tramtracé aangelegd, hier zijn ten behoeve van de tram in 1915 een nieuwe dijk en nieuwe brug aangelegd over de Oude Haven.
De watergang “Oude Haven, Saxhaven of als streeknaam d’ Oaf” is de oude havengeul van Hulst naar de Westerschelde. Deze havengeul was eeuwenlang van groot belang voor de stad Hulst en via deze havengeul werden o.a. turf, zout, haring en mosselen verscheept. Na de inpoldering van de Stoppeldijkpolder kwam deze havengeul binnendijks te liggen en wordt hij gebruikt voor de afwatering van het polderlandschap richting gemaal Kampen.
De brug bestaat geheel uit beton, waarbij zeer waarschijnlijk in de pijlers geen wapening is toegepast (alleen berekend op druk en niet op trek). In de andere onderdelen van de brug is wel wapening van betonijzer toegepast, door betonrot komt dit nu op diverse plaatsen tevoorschijn. Dit is met name aan de onderzijde waar over de hele lengte de wapening zichtbaar is. Op de brug lagen de bielzen van de tramrails in een zandbedding om de druk van de tram goed op te kunnen vangen.
In 2018 is de brug opnieuw bouwkundig geïnspecteerd, hieruit bleek dat de complete betonconstructie niet achteruit is gegaan ten opzicht van de 1e inspectie in 2013, de brug lijkt in “ruste” en er zijn geen nieuwe, of vergaande plekken van betonrot waargenomen.
Met name de onderkant van de brug is door erosie flink aangetast. Van vrijwel de gehele onderwapening (staven) is de betondekking nagenoeg geheel verdwenen, dit geeft een speciaal beeld. De bovenzijde van de brug en de pijlers zijn nagenoeg helemaal intact.
Dit jaar is er weer een nieuwe overeenkomst met eigenaar het Waterschap Scheldestromen en de Provincie Zeeland afgesloten voor het gebruik van de oude trambrug ten behoeve van het wandelnetwerk “Langs Linies en Kreken”. De trambrug is opgenomen in het Ommetje Hengstdijk, zeker de moeite waarde om eens te wandelen op een mooie winterdag en op zoek te gaan naar meer tramsporen.
