Door: Sam Janse, SLZ
Hoge erfgoed- én natuurwaarde
Tussen 1906 en 1935 werden ze als kosten- en grondbesparende methode van dijkverhoging op ruim 120 km Zeeuwse dijken geplaatst: muraltmuurtjes. Deze muurtjes vertellen het verhaal over de recente strijd tegen het water en zijn daarmee een bijzonder staaltje waterschapserfgoed. Maar ook zijn ze van grote waarde voor de natuur. Samen met de bijbehorende betonnen glooiingen vormen ze een leefruimte voor o.a. allerlei, deels zeldzame, soorten mossen en korstmossen. Doordat hun oorspronkelijke functie is verdwenen, vindt er rond de Oosterschelde geen onderhoud meer aan de muurtjes plaats en dreigen deze erfgoed- en natuurwaarden verloren te gaan. In 2020 heeft SLZ zich daarom met het project ‘Mossen en korstmossen op muraltmuurtjes rond de Oosterschelde’ gericht op onderhoud, onderzoek en educatie omtrent deze bijzondere landschapselementen.
Onderhoud en onderzoek
Het project kon worden gerealiseerd met financiële steun van de Provincie Zeeland, Nationaal Park Oosterschelde (NPO), Stichting De Versterking en Waterschap Scheldestromen. Op verschillende locaties rondom het Nationaal Park Oosterschelde zijn muraltmuurtjes vrijgemaakt van woekerende begroeiing, waardoor ze meer zichtbaar en toegankelijk zijn voor bezoekers en het leefgebied van (korst)mossen is verbeterd. Daarnaast zijn er op tien locaties rondom het NPO mos- en korstmossoorten geïnventariseerd door twee vrijwillige experts, waarbij extra is gekeken naar de voor dit biotoop karakteristieke soorten. Alleen al in Nederland komen er zo’n 700 verschillende soorten korstmossen voor!
Kijkje in de natuur
Door hun bijzondere eigenschappen zijn korstmossen de uitgelezen kandidaat om als gids op te treden bij het leren over de natuur. Je ziet ze gemakkelijk over het hoofd, maar deze wonderlijke samenlevingsvormen laten je zien hoe “ongewoon” de natuur te werk kan gaan. Het zijn geen planten, maar ook geen mossen. Ze bestaan uit twee aparte levensvormen: een schimmel en een alg die elkaar helpen om te overleven (uit recent onderzoek blijkt dat de werkelijkheid zelfs nog veel complexer is). In het kader van het project is er daarom een lespakket over korstmossen samengesteld en toegevoegd aan de bestaande ‘Leskist Natuur rond de Oosterschelde’ van het NPO. Met dit lespakket kunnen kinderen op school en op locaties rondom het NPO leren over de natuur en over korstmossen. Zo leren ze onder andere hoe korstmossen er uit zien, waarom ze nuttig zijn en wat het verschil is tussen een korstmos, mos, zeewier en een plant. Met speciale werkveldbladen kunnen ze op geschikte locaties op pad om korstmossoorten te onderzoeken. Bijvoorbeeld in Scherpenisse. Aan de westzijde van het dorp, op de dijk langs de Westkerkseweg, ligt een mooi voorbeeld van muraltmuurtjes waar mossen en korstmossen uitbundig op voorkomen.
Dit artikel is afkomstig uit ons kwartaalblad (Nr. 2 Zomer 2021)
