Een Zeeuws voedselbos: daar pluk je de vruchten van
Door: Naomi Oostinga, SLZ
De afgelopen jaren is het aantal voedselbossen explosief gegroeid. De belangstelling er voor is groot. Het doel van een voedselbos is op een duurzame wijze voedsel produceren. Maar een voedselbos is tegelijkertijd een krachtig ecosysteem met een hoge biodiversiteit en een gezond bodemleven. Daarnaast leveren voedselbossen een bijdrage aan klimaatadaptatie. SLZ hoopt binnenkort te starten met een nieuw project, zodat er meer Zeeuwse voedselbossen worden aangelegd, die passen in het landschap van Zeeland.
Opbouw
Een voedselbos bestaat uit verschillende vegetatielagen. Een vitaal voedselbos heeft een kruinlaag met hoge bomen, een tussenlaag met lagere bomen, een struiklaag, een kruidlaag, een laag met bodembedekkers en een laag met klimmende planten. Doordat een voedselbos uit verschillende lagen bestaat, ontstaat er leefgebied voor verschillende soorten. Zo kan een buizerd gaan broeden in een van de hoge bomen of vormen de bessen van struiken een belangrijke voedselbron voor (overwinterende) vogels.
Eetbare soorten in verschillende lagen
Veel inheemse soorten zijn goed te benutten. In de boomlaag is de inheemse Zomereik een leuke soort. De eikels moet je eerst koken, zodat de giftige stof tannine verdwijnt. Daarna kun je eikeltjespuree verwerken in taarten en gebak. Vlierbessen zijn ook veelzijdig: van de bloesems kun je siroop maken en de bessen kun je gebruiken voor vlierbessenjam. Van de klimplant Hop kun je de scheuten rauw eten, maar ook gekookt is hop lekker. Dat jouw biertje zo smaakvol is, is mededankzij deze plant. Delen van de vrouwelijke bloemen worden hiervoor gebruikt, waardoor bier een bittere smaak krijgt. Een soort van de braakliggende terreinen is Echte kamille. Kamille is gedroogd lekker in de thee, maar je kunt kamille ook verwerken in koekjes of soepen.
Niet ongevaarlijk
De groeiende populariteit van voedselbossen lijkt goed nieuws, maar is niet geheel zonder gevaar. In opdracht van de NVWA is er onderzoek gedaan naar 88 Nederlandse voedselbossen[1]. De samenstelling van deze voedselbossen bestaat voor meer dan 80% uit exoten. Meer dan 20% van deze uitheemse soorten vormt mogelijk een gevaar voor de inheemse biodiversiteit. Uitheemse soorten hebben soms de neiging om te gaan woekeren en verdringen daardoor de inheemse soorten. Zo wordt de klimaugurk wel eens aangeplant in voedselbossen. Deze invasieve klimplant kan bij de juiste omstandigheden 6 tot 12 meter per jaar groeien, waardoor de ondergroei van een voedselbos wordt verdrongen.
Naast het feit dat sommige soorten in voedselbossen gevaar vormen voor de inheemse biodiversiteit, vormen sommige planten(delen) ook gevaar voor de gezondheid. 43% van de onderzochte soorten kunnen gevaar vormen voor de volksgezondheid. Uiteraard is de giftigheid afhankelijk van het plantdeel, de rijpheid en de bereidingswijze. Het is natuurlijk niet erg als er giftige soorten in jouw voedselbos staan, als je maar goed weet wat er wel en niet geconsumeerd kan worden.
Een ideaal Zeeuws voedselbos
Een voedselbos is wat SLZ betreft een plek met een grote verscheidenheid aan flora en fauna. In het voedselbos zijn verschillende vegetatielagen aanwezig. Vogels, geleedpotigen en zoogdieren leven hier. De mens kan hier voedsel vinden en wordt daardoor dichter bij de natuur gebracht. Door met verschillende types te werken kunnen grondeigenaren zelf de mate van natuurlijkheid bepalen. Wel is ons uitgangspunt een voedselbos met inheemse en streekeigen soorten om een zo hoog mogelijke natuurwaarde te creëren. Binnenkort hopen wij grondeigenaren te voorzien van advies. Daarbij helpen we bij de inrichting, soortkeuze, aanplant en onderhoud.
Dit artikel is afkomstig uit ons kwartaalblad (Nr. 3 herfst 2020).
[1]
