Welke symbolen vind je terug op Zeeuwse erven?

Op de Zeeuwse boerenerven is veel symboliek terug te vinden die iets vertelt over de tradities, waarden of overtuiging van de bewoners. In het verleden werden symbolen algemeen toegepast om op sierlijke wijze een boodschap over te brengen. Deze symboliek is vooral terug te vinden op verschillende elementen van Zeeuwse erven, zoals makelaars, muurankers, metselwerk, luiken en toegangshekken. De symbolen zijn zo vanzelfsprekend dat men ze pas mist als ze zijn verdwenen. Typische symbolen die als versiering zijn terug te vinden op verschillende elementen van het erf zijn weergegeven in tabel 1.

Tabel 1: Zeeuwse symbolen met betekenis en erfelementen waarop ze werden afgebeeld.

Symbool	Zeeuwse betekenis	Aanwezig op
Pijlpunt	Weerbaarheid	Toegangshekken,makelaars
Klaver	Geluk	Luiken, makelaars, metselwerk
Hart	Vruchtbaarheid	Deuren, makelaars, metselwerk
Lelie	Overwinning	Hekken, makelaars
Ruit	Hoop op vruchtbaarheid	Makelaars, metselwerk
Zonnewiel	Hoop op voorspoed	Kozijnen, toegangshekken
Cirkel	Oneindigheid	Toegangshekken, metselwerk, ramen
Halve cirkel	Begin en einde, hoop	Ramen, hekwerken
Kelk	Eeuwige leven	makelaars
Odal	Levensloop	Hekken, muurankers

Het symboolgebruik in Zeeland verschilt per regio/eiland. Zo is aan de makelaar vaak af te lezen om welke streek het gaat. Op Walcheren hebben de makelaars en meestal ook de boeiborden, veel golvende lijnen, terwijl deze op Zuid-Beveland veel rechter en strakker zijn. De makelaars van vissersdorpen van Tholen en Duiveland zijn meer pijlvormig en in Zeeuws-Vlaanderen zijn ze, áls ze aanwezig zijn, relatief eenvoudig en vaak onopvallend van kleur. Naast de symbolen heeft de kleurvorming vaak ook zijn eigen betekenis. Groen is na zwart een gangbare kleur geworden en stond voor hoop en vrede, wat wel past gezien de bewogen geschiedenis van Zeeland. Op de meeste erven was het te vinden. Toch zie je hier en daar in Zeeland een ander kleurgebruik. In de omgeving van voormalige meestoven, vind je vaak het meekraprood op deuren, luiken en ander houtwerk. De meestoven zijn er niet meer, het kleurgebruik in veel gevallen nog wel. Soms verwijst kleur naar een bepaalde relatie tussen mensen of specifieke regio. Er zijn boerderijen bekend in Zeeuws-Vlaanderen die allen een typisch blauwe schuur kennen, of een gele zoals op Walcheren en in de omgeving van Spui. 

Zeeuwen namen met het migreren door de provincie hun eigen gewoonten en tradities mee. Misschien omdat men zichzelf dan meer thuis voelde, maar in elk geval ook om te laten zien wie men was en waar men voor stond. Om die reden tref je op oude schuren in midden Zeeuws-Vlaanderen dezelfde symbolen aan als op Walcheren. Symbolen werden door de lokale vakmensen naar eigen inzicht en smaak gestileerd. Op erven waar door dezelfde smid of timmerman een hek of makelaar was gemaakt, zie je gelijkenis in vormgeving. Je herkent er de handtekening van de meester in als het ware. 

Het symboolgebruik op erven wordt steeds zeldzamer. Dit heeft te maken dat veel erfelementen, waarop traditioneel de symbolen werden weergegeven, buiten gebruik raken (zoals luiken en makelaars). Men kent de betekenis niet meer en het komt nogal eens voor dat niet de regionale traditionele symbolen worden toegepast op gerestaureerde elementen; gewoon omdat het mooi is. Met het verdwijnen van de erfelementen verdwijnen ook de symbolen en daarmee een stukje Zeeuwse identiteit. Stichting Landschapsbeheer Zeeland wil graag de kennis van deze symbolen bewaren en, waar mogelijkheid, de kleine landschappelijke elementen op erven behouden.